Historia Katedry
Widok na ołtarz główny
Kościół św. Mikołaja w stylu gotyckim został ufundowany w latach 1253-1257 przez księcia Bolesława Pobożnego i jego małżonkę, błogosławioną Jolantę. Świątynia wielokrotnie była przebudowywana. Początkowo zarządzana przez księży diecezjalnych, w 1358 r. mocą przywileju wydanego przez Kazimierza Wielkiego trafiła pod opiekę kanoników laterańskich. W 1441 r. arcybiskup gnieźnieński Wincenty Kot wyniósł kościół św. Mikołaja do godności kolegiaty zakonnej.
Fresk ukazujący fundatorów świątyni
W 1303 r. w dekrecie arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnki jest poświadczenie, że rektor kościoła św. Mikołaja pełni obowiązki duszpasterskie w nowym mieście. Z tego dokumentu wynika także, iż kościół św. Mikołaja jest najstarszą świątynią w Kaliszu.
Akt erekcyjny Kościoła św. Mikołaja
Kościół wielokrotnie nękały pożary: w 1560 r. spalił się kościół i klasztor (wielką stratą było zniszczenie bogatej biblioteki). Kolejny pożar nawiedził świątynię w 1609 r.
W trzy lata później tj. w roku 1612 przystąpił do odbudowy zniszczonej świątyni włoski architekt Albin Fontana - przyozdabiając ją modnymi wtedy elementami barokowymi. Założono wówczas sklepienie kolebkowe z lunetami, pokryte dekoracją stiukową w typie tzw. lubelsko - kaliskim.
Widok sklepienia
Niezapomniany dla kościoła św. Mikołaja jest rok 1621. Wtedy to Piotr Żeromski, starosta bydgoski, poseł polski do Niderlandów, będąc w Antwerpii kupił w pracowni PP. Rubensa obraz „Zdjęcie Chrystusa z Krzyża” i ofiarował go do głównego ołtarza naszego kościoła.
Obraz Rubensa „Zdjęcie Chrystusa z krzyża”
W 1706 r. po bitwie między Szwedami a wojskami elektorskimi, która rozegrała się na podkaliskich polach, zniszczeniu uległo miasto i kościół; ocalały jednak jego mury. Kolejny pożar wybuchł w 1792 r. W 1806 r. Prusacy, na których terenie wskutek zaborów znalazł się Kalisz, pragnęli rozebrać kościół św. Mikołaja. Wkrótce jednak, wskutek klęski w wojnie z Francją, odstąpili od tego pomysłu.
W 1810 r. arcybiskup gnieźnieński Ignacy Raczyński zniósł w Kaliszu Zgromadzenie Kanoników Laterańskich, obecnych tu przez ponad 450 lat i oddał kościół św. Mikołaja pod opiekę księży diecezjalnych. Po zakonie pozostała do dziś nazwa ulicy, przy której mieści się katedra – Kanonicka.
W 1869 r. rozpoczęto gruntowny remont zniszczonej świątyni. Władze miasta nakazały obowiązkowe składki, a parafianie chętnie wsparli finansowo to przedsięwzięcie. Na początku XX w. wykonano witraże, przedstawiające m.in. św. Kingę, św. Kazimierza, królewicza, św. Franciszka z Asyżu, św. Augustyna, św. Józefa oraz św. Tomasza z Akwinu.
Na uwagę zasługuje także umieszczony po lewej stronie tęczy ołtarz Pięciu Krzyży. W centralnym punkcie rzeźbiony krucyfiks barokowy i cztery postacie: Mojżesz z wężem na krzyżu, św. Piotr, który zakończył swoje życie będąc ukrzyżowany głową w dół (nie czuł się godnym umrzeć w tej samej pozycji, co jego Mistrz z Nazaretu), św. Andrzej - brat Piotra z krzyżem w kształcie X oraz św. Helena cesarzowa - matka Konstantyna Wielkiego, która podróżując do Ziemi Świętej odnalazła krzyż Chrystusa. Pod krzyżem Jezusa obraz Matki Bożej Bolesnej z końca XVIII w.
Ołtarz Pięciu Krzyży
W kaplicy Matki Boskiej Pocieszenia (zwanej Kaplicą Polską lub Kaplicą „Pod orłami”) znajdują się witraże i polichromia o tematyce patriotycznej, wykonane w latach 1909 - 1912 przez krakowskiego artystę Włodzimierza Tetmajera (brat przyrodni poety Kazimierza Przerwy–Tetmajera). Największy sprzeciw władz carskich wzbudził w tej polichromii obraz – alegoria Umarłej Polski.
Polichromia i witraże autorstwa Tetmajera
Obraz – alegoria Umarłej Polski wg. autorstwa Tetmajera
W 1912 r. umieszczono na dzwonnicy odrestaurowany dzwon "Mikołaj", wykonany już dwieście lat wcześniej. W latach okupacji niemieckiej został zrabowany i przeznaczony na złom. Znaleziony we Wrocławiu powrócił po wojennej tułaczce w roku 1947, choć bardzo okaleczony - jednak wciąż przyciągający swym pięknem i ciekawą historią tłumy turystów. Jemu to poeta Kazimierz Przerwa–Tetmajer dedykował piękną strofę: „Na Anioł Pański biją dzwony, niech będzie Chrystus pozdrowiony” .
Dzwon „Mikołaj”
W nocy z 13 na 14 grudnia 1973 r. obraz Rubensa, umieszczony w głównym ołtarzu, prawdopodobnie skradziono, a dla zatarcia śladów podpalono cały ołtarz. Dwadzieścia lat później, w 1993 r., zbudowano nowy ołtarz ofiarny, wykonany z karraryjskiego marmuru.
W latach 1990 – 1997, kiedy proboszczem jest ks. Prałat Andrzej Gaweł, świątynia została gruntownie odnowiona i przywrócono jej pełny blask.
Ks. Prałat otrzymuje kielich – dar dla Katedry od Jana Pawła II
Na przestrzeni wieków świątynia była świadkiem wielu wydarzeń z życia kraju, a przede wszystkim miasta Kalisza. Tutaj modlił się Kazimierz Wielki i Władysław Jagiełło. W 1357 roku odbył się synod biskupów, a od XIV wieku istniała przy parafii szkoła.
W kościele św. Mikołaja został ochrzczony Adam Asnyk, a Maria Konopnicka z domu Wasiłowska zawarła w tej świątyni związek małżeński z Jarosławem Konopnickim.
Tablica Pamiątkowa: A. Asnyk
Tablica Pamiątkowa: M.Konopnicka
Najważniejszym wydarzeniem w historii naszej Katedry była wizyta Jana Pawła II, który 4 czerwca 1997 r. po celebracji Mszy św. na Placu Świętego Józefa w Kaliszu przyjechał do naszej świątyni na prywatną modlitwę dziękczynienia.
Jan Paweł II w Katedrze – 04.06.1997 r.
Jan Paweł II w Katedrze – 04.06.1997 r.
